Stefán Sandholt eldri.
Stefán Sandholt var fæddur á Ísafirði 10. apríl 1886. Hann hóf nám innan við fermingu í bakaríi Ásgeirs Ásgeirssonar kaupmanns á Ísafirði. Ungur hélt hann til Noregs og lauk sveinsprófi í kökugerð í Túnsbergi og vann svo um tíma í Ósló og síðar Þrándheimi. Að því loknu, árið 1908, kom hann heim og stofnaði bakarí á Laugavegi 7, en hann hætti þeim rekstri brátt aftur. Eftir það vann við bakstur hjá Sveini Hjartarsyni í Björnsbakarí allt þar til árið 1918 að hann tók við meistarastöðu í Alþýðubrauðgerðinni, sem tekið hafði til starfa árið áður.
Guðmundur Ólafsson.
Guðmundur Ólafsson var fæddur að Minna-Mosfelli í Mosfellssveit 2. ágúst 1892. Hann lærði í Björnsbakaríi og tók sveinspróf árið 1913. Eftir það fór hann til Ameríku og vann í Winnipeg þar til árið 1910 að hann kom heim og tók við forstöðu Björnsbakarís.
Hinn 3. Apríl 1920 stofnuði þeir Stefán og Guðmundur bakarí í húsinu númer 42 við Laugaveg undir nafninu G. Ólafsson & Sandholt, en þetta sama ár urðu þeir Stefán og Guðmundur aðalhvatamenn að stofnun Bakarameistarafélags Reykjavíkur og voru í fylkingarbrjósti þess félags um langt árabil, en Stefán var lengi formaður félagsins. Þá var Guðmundur formaður Sambands bakarameistara, sem var innkaupafélag bakarameistara. Stefán þótti mjög laginn samningamaður og kom aldrei til verkfalls bakarasveina allan þann tíma sem hann var formaður meistarafélagsins, en hann hafði áður verið formaður sveinafélagsins.
Brauðbúð G. Ólafssonar & Sandholt með elstu innréttingunni.
Fáeinum árum eftir stofnun bakarísins byggðu þeir stórt og veglegt íbúðarhús, ásamt bakaríi á Laugavegi 36. Húsið er þrílyft og var brauðgerðin og bakaríið á götuhæðinni en fjölskyldur Guðmundar og Stefáns bjuggu á sitt hvorri efri hæðanna. Brauðgerðarhús þeirra var eitt hið fullkomnasta sem byggt hafði verið hérlendis.
Kona Stefáns hét Jenny Christiensen og var frá Hortens í Noregi. Þau áttu sjö börn. Ásgeir sonur þeirra fæddist árið 1913. Þrettán ára gamall hóf hann að læra bakaraiðn og sótti nám í Iðnskólanum á kvöldin milli klukkan sjö og tíu. Eftir að námi lauk var hann tvö ár í Danmörku, frá 1932 til 1934, til að bæta við sig í kökubakstri. Þegar hann byrjaði var allt hnoðað í höndunum. „Deigið pumpað með handafli, en nú þarf nánast bara að ýta á takka,“ sagði hann síðar í viðtali. „Varla gátu aðrir en hraustustu menn og fílefldir gert þetta að atvinnu sinni. Bakarinn þurfti að taka á móti og lyfta 100 kg rúgmjölspokum, en nú kemur mjölið í 25–30 kg sekkjum og allt flutt fram og aftur á paljettum. Allt var gert með handafli, en upp úr 1920 fór ein og ein vél að koma.“
Um skeið rak Sandholt allt upp í 14 litlar búðir út um allan bæ og
hafði bíl til að aka út brauði og kökum. Arthúr Isakasson undir stýri á
bílnum 1939 og sendillinn er Haukur Friðriksson, sem lengi var bakarameistari
í Borgarbakaríí.
Þegar Stefán, faðir Ásgeirs, og Guðmundur Ólafsson opnuðu bakaríið sitt keyptu þeir kolaofn sem fyrir var í leiguhúsnæðinu sem þeir voru í á meðan þeir voru að byggja og fluttu hann yfir í nýja húsið á Laugavegi 36. Og þegar rúgbrauðsgerðin í Gastöðinni hætti keyptu þeir vélarnar þar. En það var ekki fyrr en 1939 að þeir skiptu yfir í rafmagnsofn, en sá bakaraofn er enn í fullri notkun í bakaríinu.
Ásgeir Sandholt bakari árið 1998. Sonarsonur hans og nafni, Ásgeir Þór Tómasson sést í bakgrunni. Hér sést vel bakaraofninn frá 1939 sem enn er í fullri notkun.
Ásgeir var eitt sinn spurður hvort honum hafi aldrei óað við að fara út í svo erfiða iðn og þurfa alla ævi að vakna um miðja nótt og til vinnu þegar aðrir sofa, sagðist hann enga rellu hafa gert sér af því, enda ekkert spurt um það: „Ég er nú svo heppinn að ég get hvenær sem er sofnað um leið og ég leggst út af og þarf ekki nema þriggja tíma svefn. Legg mig ekkert á daginn. Er sama hvort ég sef þrjá eða sjö tíma á nóttu. Pabbi var svona og Stefán sonur minn líka. Það er upplagið. Og maður getur tamið sér þetta,“ sagði Ásgeir.
Margrét Eiríksdóttir og Inga Guðmundsdóttir eða Inga og Magga afgreiddu í Sandholtsbakaríi í yfir þrjátíu ár.
Rekstur Sandholtsbakarís var mjög umfangsmikill hér á árum áður. Þannig voru um skeið reknar fjórtán smábúðir bakarísins í einu vítt og breytt um borgina og sjö bakarar unnu á Laugaveginum. Þá ók bílstjóri með brauðið í búðirnar, en eftir því sem húsaleiga hækkaði og bakaríum fjölgaði fækkaði sölubúðum Sandholtsbakarís. Á árum kreppu og hafta urðu bakarar að innheimta skömmtunarseðla af viðskiptavinum fyrir brauðinu – en ekki fékkst afgreitt mjöl nema skömmtunarseðlar væru afhentir verðlagsyfirvöldum.
Feðgarnir þrír: Stefán, Ásgeir Þór og Ásgeir Sandholt, fyrir framan
stórhýsið sem byggt var um 1920 undir Sandholtsbakarí, og
þar er það enn. Myndin er tekin árið 1998.
Þegar Guðmundur Ólafsson dó keypti Stefán hans hlut og Ásgeir sonur hans kom inn í fyrirtækið og síðan keypti Stefán sonur Ásgeirs sig inn með föður sínum. Ásgeir Sandholt eldri lést árið 2003 á nítugasta aldursári, en þá voru ekki mörg ár síðan hann lét af störfum í Sandholtsbakaríi.
Afkomendur Stefáns Sandholts reka Sandholtsbakarí enn með miklum myndarbrag.
Heimildir: 2. tbl. Tímarits iðnaðarmanna 1940 og Morgunblaðið, 24. maí 1998.
